پارک ملی کویر در نزدیکی گرمسار یکی از قدیمی‌ترین مناطق حفاظت‌شده ایران است. البته، این پارک قدیمی و منحصربه‌فرد آنچنان وسیع است که بخش‌هایی از آن در استان‌های تهران، قم و اصفهان هم قرار گرفته است.

مناطق کویری ایران

مناطق کویری حدود 60 درصد از مساحت ایران را دربرگرفته‌اند. هرچند خیلی‌ها تصور می‌کنند، سرسبزی دشت‌ها و مراتع یا جنگل‌های متراکم نمادی از حیات در طبیعت‌اند، ولی اگر کمی در کویرها و بیابان‌ها سیر کنیم متوجه می‌شویم زندگی شبانه‌روزی در آن موج می‌زند. بیان‌‌گردی و کویرگردی بدون‌تردید از هیجان‌انگیزترین و در عین حال تأمل ‌برانگزیرترین گردش‌هاست.

فرقی ندارد، هدف‌تان از طبیعت‌گردی دیدن پرنده‌ها و حیوانات نادر باشد یا عوارض‌ زمین، به هر حال کویر چیزی برای عرضه به شما دارد. بنابراین از این نظر می‌توان ایران را بهشت طبیعت‌‌گردان به حساب آورد. همچنین در حفظ و نگه‌داری این میراث طبیعی کوشید.

خوشبختانه بخش‌های گسترده‌ای از کویرها و بیابان‌ها (و البته دیگر مناطق طبیعی) جزء مناطق حفاظت‌شده در آمده‌اند و به طور رسمی ‌از آنها نگهداری می‌شود.

تاریخچه

پارک ملی کویر یکی از نخستین مناطق حفاظت‌شده ی ایران است. در ابتدا، این پارک ملی در سال 1343 زیر نظر حفاظتی «کانون شکار ایران»‌ در آمد. در واقع در سال‌ها نظارت بر محیط زیست و شکار برعهده «کانون شکار ایران» بود، نهادی که بعدها به « سازمان شکاربانی و نظارت بر صید» و بعدتر «سازمان محیط زیست» تغییر کرد.

منطقه کویر در سال 1355 به رده ی حفاظتی پارک ملی ارتقا یافت. البته محدوده پارک ملی کویر در سال 1357 تغییراتی کرد و از مرز شمالی آن کاسته و مرز جنوبی آن اضافه شد، به طوری‌که مساحت آن به 670 هزار کیلومتر مربع رسید.

تا اینکه در سال 1361، به خاطر شرایط به وجود آمده به دو قسمت پارک ملی به زمینی به مساحت 430 هزار هکتار شامل نخجیر، سیاه کوه، سفید آب و تمامی ارتفاعات و تپه ماهورها و دشت‌های مجاور و همچنین منطقه حفاظت شده کویر به وسعت 250 هزار هکتار شامل دشت‌های سیاه پرده، مکوش، پرده زرد و ارتفاعات دوازده امام و نره‌خر کوه تقسیم شدند. هر دو منطقه در حال حاضر تحت مدیریت اداره کل حفاظت محیط زیست استان سمنان قرار دارند.

اقلیم پارک ملی کویر

مثل بیشتر کویرها و بیابان‌ها، منطقه حفاظت‌شده پارک ملی کویر هم اقلیمی خشک و بیابانی دارد. فصل بارندگی در منطقه کویر از آبان ماه آغاز می‌شود تا اردیبهشت ادامه می‌یابد. البته این منطقه به طور متوسط در سال 150 میلی‌متر بارش باران دارد. پس از پایان ماه‌های بارندگی، فصل گرما در خرداد شروع می‌شود. گرمای منطقه از خرداد تا پایان مهر بسیار زیاد است.

دریاچه نمک پارک کویر

دریاچه نمک تنها دریاچه منطقه پارک کویر است. این دریاچه از جمله بزرگ‌ترین شوره‌زارهای کشور به حساب می‌آید. شکل دریاچه به صورت مثلثی است که رأس آن به سمت شمال قرار دارد. مساحت آبگیر دریاچه تقریبا 2500 کیلومترمربغ است و در واقع مرز غربی پارک را شکل می‌دهد.

اگر مناظر طبیعی هدف اصلی شما از سفر است، توصیه می‌کنیم، به هیچ‌وجه منظر دریاچه نمک را از قله «سیاه کوه» در هنگام غروب از دست ندهید.

دریاچه نمکِ پارک کویر حوزه آبگیر خیلی از رودخانه‌های مرکزی ایران است، بنابراین در اطراف آن باتلاق‌های زیادی مشاهده می‌شود.

به دلیل غلظت زیاد نمک، هیچ آبزی‌ای در دریاچه زندگی نمی‌کنند، فقط در فصل زمستان پرندگان مهاجر به دریاچه و آب‌های اطراف آن سرازیر می‌شود. حتی در سال‌های گذشته و در فصل تابستان تعدادی فلامینگو در مناطق جنوبی دریاچه دیده می‌شوند.

چشمه‌ها و نهرهای پارک ملی کویر

در پارک ملی کویر چندین چشمه می‌جوشد و نهر آب جاری است. از جمله چشمه‌های منطقه می‌توان به چشمه سفید‌آب در نزدیکی محیط‌بانی، سفید‌آب، چشمه آبشار نمک در حوالی ملک آباد و چشمه سیاه‌کوه در نزدیکی محیط‌بانی سیاه اشاره کرد.

سفر به پارک کویر

همانطورکه اشاره شد، پارک ملی کویر بهشت طبیعت‌گردان و البته پرنده‌نگری و جانورنگری است. البته به علاوه، در سال‌های اخیر و محبوبیت «رانندگی خارجِ جاده» یا «آف‌رود» منطقه پارک کویر مقصد مناسبی برای دوستداران هیجان و ماشین‌‌سواری در کویر شده است.

به طور کلی برای سفر به منطقه پارک کویر پیشنهاد می‌کنیم ماشین مناسب آف‌رود داشته باشید و به علاوه بنزین کافی، لازم یدکی، لاستیک، کرم ضدآفتاب (در هر فصل از سال)، کلاه، عینک، جیره غذایی و... به همراه داشته باشید. یا اینکه با تورهای کویرگردی اقدام به سفر کنید. مزیت این تورها در این است که علاوه بر بازدید از منطقه می‌توانید از کاروانسرا‌های دیرگچین، قصر بهرام، تپه های مریخی و کلی منطقه و مکان دیدنی دیگر هم بازدید کنید.